E-Haberler 
DEPREMLERİN ETKİSİ VE FELAKETİN BOYUTU
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın internet sitesinde yayımlanan “Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Yeniden İmar ve Gelişme Raporu”nda depremlerin yarattığı hasar ve bölgedeki projelere dair detaylar verilmiş durumda. Rapora göre, depremler 120 bin kilometrekarelik alanda 14 milyondan fazla insanı etkileyerek, 53 bin 737 kişinin yaşamını yitirmesine, 107 bin 213 kişinin yaralanmasına ve 3,5 milyondan fazla kişinin bölgeden tahliye edilmesine sebep oldu. 2 milyon 337 bin 455 bina içerisinde, 39 bin 466’sı tamamen yıkılırken, 21 bin 175’i acil yıkım gerektiriyor. Ayrıca 199 bin 967 bina ağır, 43 bin 698 bina orta hasar alırken, 1 milyon 954 bin 378 bina az hasarlı ya da hasarsız durumda. Raporda, Türkiye ekonomisine toplam maliyetin 103,6 milyar dolar olabileceği hesaplanıyor. Bu tutar, milli gelirin yaklaşık yüzde 9’una denk gelen ve ülke tarihindeki ‘afet kaynaklı en büyük ekonomik kayıp’ olarak kayıtlara geçiyor.
KAMU HARCAMALARI VE YENİDEN İNŞA SÜRECİ
Deprem sonrası kayıplar, ilk etapta sermaye stoku ve istihdam aracılığıyla iktisadi faaliyet üzerinde olumsuz etkiler meydana getirmiştir. 2023’te depremden etkilenen bölgenin toplam GSYH içindeki payı, bir önceki yıla göre düşerken, tarım ve sanayi sektörlerinde gerilemeler yaşanmıştır. Ancak, inşaat sektöründe hızla devreye alınan yeniden yapılanma faaliyetleri sayesinde artışlar gözlemlenmiştir. Yapılan kapsamlı istihdam koruma tedbirleri sayesinde istihdam kayıpları önemli düzeyde sınırlandırılmıştır. 2023-2024 döneminde kayıp ve zararın telafisine yönelik toplamda 2,6 trilyon lira kamu harcaması yapılmıştır.
BARINMA VE TEMEL HİZMETLERDE İLERLEME
Bölgede afetzedelerin barınma ihtiyaçlarının karşılanmasına öncelik verilmektedir; kalıcı konut yapım çalışmaları hızla devam ediyor. Temel hizmetlerin sunumunun sürekliliği için gerekli altyapının yeniden inşasında önemli ilerlemeler kaydedilmektedir. İçme suyu, kanalizasyon, enerji ve ulaşım altyapısının yenilenmesi ve güçlendirilmesine dair projeler yürütülmekte olup, kamu bütçesinden ayrılan kaynaklar bu projelere yönlendirilmektedir. 391 bin 245 konut için hak sahibi olanlardan 201 bin 431’inin konutları teslim edilirken, eğitim-öğretim faaliyetlerinin devamı için 7 bin 497 derslik inşasına toplam 24,1 milyar lira harcandığı ifade edilmektedir.
SAĞLIK HİZMETLERİ VE ALTYAPILARDA YENİLENME
Sağlık hizmet sunum kapasitesini artırmak amacıyla bölgede toplam 6 bin 325 yatak ve 140 ünite kapasitesine sahip toplam 32 sağlık tesisi projesi Yatırım Programına alınmıştır. Ek olarak, 2024’te 35,2 milyarlık kaynak sağlanarak 426 birinci basamak sağlık tesisinin yapımı hedeflenmektedir. İstihdam kaybını önlemek için 11 ilde toplam 32 bin 920 kişinin faydalandığı işbaşı eğitim programları ve meslek kursları için 1,7 milyar lira kaynak aktarılmıştır. Altyapı projeleri için toplamda 21,5 milyar lira yatırım yapılırken, içme suyu ve kanalizasyon çalışmalarına 81,5 milyar liralık dış finansman sağlanmıştır.
TARIM VE SANAYİ DESTEĞİ
2024 yılı sonuna kadar kara yolu ve otoyollarda meydana gelen hasarların giderilmesine 12,7 milyar lira, yeni yerleşim alanları için 15,3 milyar lira harcandığı ifade edilmektedir. Ayrıca, tarım sektörü için 2024’te toplam 20,9 milyar lira destek ödemesi yapılması planlanmaktadır. Özellikle imalat sanayii başta olmak üzere iktisadi faaliyetlerin yeniden canlandırılması amacıyla toplam 12,7 milyar lira kaynak tahsis edilmiştir.
GELECEKTE YAPILACAK ÇALIŞMALAR
Raporda, büyük ekonomik ve sosyal etkilere sahip olan depremin ardından toparlanmanın tamamlanması için uzun vadeli ve yoğun bir çabanın gerekli olduğu vurgulanmaktadır. “İyileştirme çalışmalarında kapsayıcı, planlı ve birbirini tamamlayan yatırımların gerçekleştirilmesi için önemli miktarda finansman ve insan kaynağına ihtiyaç duyulmaktadır.” denilmektedir. Önümüzdeki süreçte depremden zarar gören vatandaşların barınma ihtiyaçlarının tam olarak karşılanması, kamu hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi ve ekonomik ile sosyal hayatın iyileştirilmesi için gerekli çalışmalar sürdürülecektir.
